در مهمانی لب به هیچ غذایی نمیزند، چرا که گمان می‌کند با برداشتن اولین قاشق غذا تمام سرها به سمت او برمی‌گردد. دانشجویی که تا انتهای کلاس برای رفتن به دستشویی صبر می‌کند، چرا که خارج شدن از کلاس در برابر نگاه هم‌کلاسی‌ها برایش رعب‌انگیز است. نوازنده چیره‌دستی که در حضور دیگران نت‌های موسیقی را از هم تشخیص نمی‌دهد. همگی مثال‌هایی از تجارب مشابهی هستند که افراد دچار اختلال اضطراب اجتماعی با خود به اتاق درمان می‌آورند. در این مقاله می‌خواهم درباره نشانه‌های اضطراب اجتماعی و تفاوت آن با خجالتی بودن و درونگرایی صحبت کنم.
اضطراب اجتماعی و فرصتی‌های ازدست‌رفته
“نکنه اشتباه جواب بدم… نکنه میون جواب دادن صدام بلرزه و تپق بزنم … نکنه همه بفهمند که چقدر مضطربم … اون وقت پیش خودشون چه فکری می‌کنند؟… حتما فکر می‌کنند من چقدر ضعیف و دست و پا چلفتیام… همون بهتر که ساکت و آروم بشینم و هیچی نگم… آره، این طوری خیلی بهتره!”1 این صدای فکر یکی از دانش‌آموزانی است با اختلال اضطراب اجتماعی با هم گفتگو داشتم. دانش‌آموزی که با وجود دانستن جواب پرسش معلم، برای پاسخ به آن داوطلب نمی‌شود؛ چون از اشتباه کردن در میان هم‌کلاسی‌ها و معلمش و قضاوتشان بیش از اندازه می‌ترسد.
زندگی با فکر اینکه دیگران در حال قضاوت و ملامت کردن “من” هستند و اینکه “من” در نظر دیگران چقدر ضعیف، مسخره یا مضطرب به نظر می‌رسم، برای بسیاری از ما می‌تواند آزاردهنده باشد. گاه این فکر چنان قوت می‌گیرد که باعث ایجاد اضطرابی ناتوان‌کننده در ما می‌شود، تا تمام تلاشمان را به کار بگیریم از نگاه قضاوتگر دیگران دور بمانیم و این به معنای ازدست‌دادن و اجتناب از بسیاری از فرصتهای زندگی با زمینه اجتماعی است.
تفاوت میان خجالتی بودن، درونگرایی و اضطراب اجتماعی
در این میان کم نیستند افرادی که تجربه اضطراب اجتماعیشان را به‌پای کمرویی، درونگرایی و با حیا بودن می‌گذارند. حتی گاهی به‌اشتباه از سوی سایرین مورد تشویق هم قرار می‌گیرند. مثل معلمی که دانش‌آموز ساکت کلاسش را به‌عنوان دانش‌آموز نمونه به دیگران معرفی می‌کند و از سایر هم‌کلاسی‌هایش می‌خواهد از او الگو بگیرند. غافل از اینکه آن سکوت و سربه‌زیری نه از روی اراده، بلکه ناشی از ترس خود ابرازی در برابر چشمان قضاوتگر دیگران است.
افرادی با ویژگی شخصیتی درونگرایی تمایل چندانی به بودن در موقعیت‌های اجتماعی ندارند؛ نه به‌این‌علت که در این شرایط دچار اضطراب می‌شوند بلکه خاطر اینکه علایق، توجه و گرایششان بیشتر معطوف به دنیای درونیشان است. ویژگی شخصیتی خجالتی بودن یا کمرویی هم به‌خودی‌خود ایجاد مشکل نمی‌کند. افراد کم رو اگرچه ممکن است در ابتدای ورود به موقعیت‌های اجتماعی از جهاتی شبیه به افراد دچار اختلال اضطراب اجتماعی به نظر برسند، اما برخلاف آن‌ها با گذشت زمان عملکرد طبیعی خود را پیدا می‌کنند.
شناخت تفاوت بین خجالتی بودن، درونگرایی و اضطراب اجتماعی به ما کمک می‌کند تا بدانیم کدام ویژگی‌هایمان را باید بپذیریم، دوست داشته باشیم و چه زمانی نیاز داریم تا برای پایان‌دادن به رنج تکراری زندگیمان اقدام نماییم.
منبع: آسیب شناسی روانی (DSM -5) ، جلد 1، ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی.
